Bệnh vẩy nến: nguyên nhân, chẩn đoán và cách điều trị
Bệnh vẩy nến (psoriasis) là một loại rối loạn da mà rất nhiều người gặp phải. Trong tiếng Hy Lạp psoriasis còn có nghĩa là ngứa – cũng là một trong những dấu hiệu mà chúng mang lại. Chúng ta sẽ tìm hiểu rõ hơn về căn bệnh này thông qua bài viết dưới đây nhé.
Hiện nay người ta vẫn chưa tìm ra nguyên nhân chính xác gây nên tình trạng này, nhưng những yếu tố góp phần tác động thì có. Bài viết này của Rockit là tất cả những thông tin bạn cần biết về bệnh vẩy nến, bao gồm nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị.
Bệnh vẩy nến là gì?
Bệnh vẩy nến là một tình trạng tự miễn dịch mãn tính, khi hệ miễn dịch chống lại chính cơ thể gây ra sự tích tụ nhanh chóng của các tế bào da. Sự tích tụ các tế bào này dẫn đến sự co giãn trên bề mặt da.
Dấu hiệu phổ biến là xuất hiện các vảy viêm và đỏ. Các vảy này thường có màu trắng bạc và phát triển thành các mảng dày. Đôi khi, những miếng vảy này sẽ nứt ra và chảy máu.
Bệnh vẩy nến là kết quả của một quá trình sản xuất da cực kỳ nhanh. Thông thường, các tế bào phát triển sâu bên trong da và từ từ nổi lên trên bề mặt, sau đó sẽ rơi ra. Vòng đời trung bình của tế bào da là một tháng.
Nhưng những người bị bệnh vẩy nến thì quá trình sản xuất này có thể xảy ra chỉ trong vài ngày. Chính vì vậy, các tế bào da không có thời gian để rơi ra mà vẫn bám vào trên da dẫn đến sự tích tụ của các tế bào da.
Vảy thường xuất hiện trên các khớp như khuỷu tay và đầu gối. Chúng cũng có thể phát triển bất cứ nơi nào trên cơ thể, bao gồm:
- Tay
- Chân
- Cổ
- Da đầu
- Mặt
Các loại vẩy nến ít phổ biến hơn thường xuất hiện ở móng tay, miệng và khu vực xung quanh bộ phận sinh dục.
Theo một nghiên cứu, khoảng 7,4 triệu người Việt Nam mắc bệnh vẩy nến. Nó thường được xác nhận là liên quan với một số tình trạng khác, bao gồm:
- Tiểu đường loại 2
- Bệnh viêm ruột
- Bệnh tim
- Viêm khớp vẩy nến
- Lo âu
- Trầm cảm
Các loại bệnh vẩy nến khác nhau
Có năm loại bệnh vẩy nến:
Bệnh vẩy nến thể mảng
Bệnh vẩy nến thể mảng là loại vẩy nến phổ biến nhất.
Theo học viện Da liễu Hoa Kỳ (AAD), vẩy nến thể mảng chiếm 80% trong tất cả các loại vẩy nến. Nó gây ra các mảng đỏ, viêm bao phủ các khu vực của da. Những mảng da này được phủ bằng vảy hoặc mảng trắng bạc. Chúng thường xuất hiện trên khuỷu tay, đầu gối và da đầu.
Bệnh vẩy nến thể giọt
Bệnh vẩy nến thể giọt phổ biến ở trẻ em . Loại vẩy nến này gây ra những đốm nhỏ màu hồng. Chúng thường xuất hiện trên thân, cánh tay và chân. Những đốm này hiếm khi dày hoặc nổi lên như bệnh vẩy nến mảng bám.
Bệnh vẩy nến thể mụn mủ
Bệnh vẩy nến thể mụn mủ là loại phổ biến hơn ở người lớn. Nó gây ra mụn nước trắng, có mủ và vùng da đỏ, viêm rộng. Bệnh vẩy nến thể mụn mủ thường xuất hiện ở những vùng nhỏ trên cơ thể như tay hoặc chân, nhưng chúng có thể lan rộng.
Bệnh vẩy nến ngược
Bệnh vẩy nến ngược gây ra những mảng sáng, đỏ, viêm trên da. Chúng thường xuất hiện dưới nách, ngực, háng hoặc xung quanh da của bộ phận sinh dục.
Bệnh vẩy nến Erythrodermic
Bệnh vẩy nến Erythrodermic (hay còn gọi là vẩy nến thể đỏ da toàn thân) là một loại rất hiếm nhưng lại ảnh hưởng nghiêm trọng nhất.
Loại này thường xuất hiện trên phần lớn của cơ thể cùng một lúc. Da gần như bị cháy nắng. Các vảy thường bong thành tấm hoặc mảng lớn. Những người mắc bệnh vẩy nến này thường bị sốt hoặc bị bệnh nặng.
Loại vẩy nến Erythrodermic này có thể đe dọa tính mạng nếu không được điều trị kịp thời, vì vậy khi thấy có dấu hiệu cần đi khám bác sĩ ngay lập tức.
Xem thêm bài viết: Dị ứng: Nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị
Triệu chứng của bệnh vẩy nến
Mỗi người có các triệu chứng bệnh vẩy nến khác nhau và những triệu chứng này còn phụ thuộc vào từng loại vẩy nến. Nơi xuất hiện của chúng có thể nhỏ như một vài vảy trên da đầu, khuỷu tay hoặc có thể bao phủ phần lớn cơ thể.
Các triệu chứng phổ biến nhất của bệnh vẩy nến thể mảng bao gồm:
- Các mảng da đỏ, nổi lên, viêm
- Vảy màu trắng bạc hoặc mảng bám trên các mảng màu đỏ
- Da khô có thể nứt và chảy máu
- Đau nhức xung quanh các mảng vảy
- Ngứa và cảm giác nóng rát xung quanh các mảng vảy
- Móng tay dày, rỗ
- Đau, sưng khớp
Không phải ai cũng đều trải qua tất cả các triệu chứng này. Những người mắc các loại vẩy nến ít phổ biến hơn sẽ có các triệu chứng hoàn toàn khác nhau.
Hầu hết những người bị bệnh vẩy nến đều trải qua các chu kỳ. Tình trạng này có thể gây ra các triệu chứng nghiêm trọng trong vài ngày hoặc vài tuần, sau đó các triệu chứng có thể biến mất và gần như không được chú ý. Tuy nhiên, những triệu chứng này có thể bùng phát trở lại nếu có sự tác động của vài yếu tố. Và nhiều trường hợp chúng cũng biến mất hoàn toàn.
Nếu một người bị bệnh vẩy nến không thấy các triệu chứng xuất hiện thêm có nghĩa là tình trạng đang thuyên giảm. Nhưng điều đó không có nghĩa là chúng sẽ không quay trở lại.
Bệnh vẩy nến có lây không?
Câu trả lời là không. Bệnh vẩy nến không truyền nhiễm. Chúng không thể vượt qua da của người này để lây sang người khác. Nghĩa là cho dù chạm vào một vẩy nến trên người khác đi nữa cũng không khiến bạn mắc bệnh này.
Nguyên nhân gây bệnh vẩy nến
Hiện nay các bác sĩ vẫn chưa tìm ra nguyên nhân gây ra bệnh vẩy nến. Tuy nhiên, qua quá trình nghiên cứu họ có thể xác định được hai yếu tố chính góp phần tạo nên căn bệnh này đó là di truyền và hệ thống miễn dịch.
Hệ thống miễn dịch
Bệnh vẩy nến là một tình trạng tự miễn dịch. Hệ miễn dịch đã tấn công chính cơ thể. Các tế bào bạch cầu được gọi là tế bào T tấn công nhầm vào các tế bào da.
Trong một cơ thể bình thường, các tế bào bạch cầu được triển khai để tấn công và tiêu diệt vi khuẩn xâm nhập, chống lại nhiễm trùng. Cuộc tấn công sai mục tiêu này làm cho quá trình sản xuất tế bào da hoạt động quá mức dẫn đến các tế bào da mới phát triển nhanh. Chúng được đẩy lên bề mặt da và chồng chất lên nhau. Điều này dẫn đến các mảng bám viêm, đỏ xuất hiện dày đặc trên da.
Di truyền
Một số người thừa hưởng gen khiến họ dễ mắc bệnh vẩy nến. Nếu bạn có một thành viên gia đình bị vẩy nến thì nguy cơ bạn cũng phát triển bệnh này cao hơn. Tuy nhiên, những người bị bệnh vẩy nến có khuynh hướng di truyền chiếm tỉ lệ rất nhỏ. Theo Tổ chức Bệnh vẩy nến Quốc gia (NPF) tỉ lệ này chỉ chiếm khoảng 2-3%.
Chẩn đoán bệnh vẩy nến
Để chẩn đoán bệnh vẩy nến bác sĩ cần yêu cầu 2 loại kiểm tra.
Kiểm tra thể chất
Hầu hết các bác sĩ có thể chẩn đoán bằng một bài kiểm tra thể chất đơn giản. Các triệu chứng của bệnh vẩy nến thường rõ ràng và dễ phân biệt với những tình trạng khác có thể gây ra các triệu chứng tương tự.
Hãy cho bác sĩ biết tất cả những vấn đề về da bạn gặp phải và cả việc gia đình bạn có thành viên nào từng bị vẩy nến hay không.
Sinh thiết
Nếu các triệu chứng không rõ ràng hoặc nếu bác sĩ muốn xác nhận chẩn đoán chính xác hơn họ sẽ lấy một mẫu da nhỏ và mang đi kiểm tra. Phương pháp này được gọi là sinh thiết.
Da sẽ được gửi đến phòng thí nghiệm và kiểm tra dưới kính hiển vi. Điều này có thể chẩn đoán loại bệnh vẩy nến và loại trừ các rối loạn hoặc nhiễm trùng khác.
Hầu hết các sinh thiết được thực hiện trong phòng khám. Bác sĩ sẽ tiêm một loại thuốc gây tê cục bộ để làm cho sinh thiết bớt đau. Sau đó, họ sẽ gửi sinh thiết đến một phòng thí nghiệm để phân tích.
Khi kết quả trả về, bác sĩ sẽ thông báo với bạn và đưa ra phương pháp điều trị thích hợp.
Các yếu tố nguy cơ gây ra bệnh vẩy nến
Có nhiều yếu tố nguy cơ gây ra bệnh vẩy nến mới. Tùy theo mỗi người những yếu tố này sẽ khác nhau. Chúng cũng có thể thay đổi theo thời gian.
Các tác nhân phổ biến nhất cho bệnh vẩy nến bao gồm:
Căng thẳng
Căng thẳng có thể gây ra tình trạng bùng phát bệnh vẩy nến. Nếu bạn có thể kiểm soát được căng thẳng, bạn sẽ làm giảm và ngăn ngừa bùng phát vẩy nến.
Rượu
Sử dụng rượu có thể làm bệnh vẩy nến bùng phát. Một người lam dụng quá nhiều rượu thì bệnh vẩy nến có thể xảy ra thường xuyên hơn. Bỏ rượu là biện pháp hữu hiệu không chỉ giúp cho làn da mà còn cải thiện sức khỏe tổng thể.
Chấn thương
Một tai nạn, vết cắt, hoặc cạo có thể gây ra bùng phát bệnh vẩy nến. Vắc xin và cháy nắng cũng có thể gây ra một ổ dịch mới.
Thuốc
Một số loại thuốc được coi là tác nhân gây bệnh vẩy nến. Những loại thuốc này bao gồm:
- Thuốc lithium
- Thuốc chống sốt rét
- Thuốc cao huyết áp
Nhiễm trùng
Bệnh vẩy nến được gây ra một phần là do hệ thống miễn dịch tấn công nhầm vào các tế bào da khỏe mạnh. Nếu bạn bị bệnh hoặc nhiễm trùng, hệ thống miễn dịch của bạn sẽ hoạt động quá mức để chống lại tình trạng đó. Điều này làm tăng nguy cơ bùng phát vẩy nến. Viêm họng do liên cầu khuẩn là một tác nhân phổ biến.
Phương pháp điều trị bệnh vẩy nến
Bệnh vẩy nến không có cách chữa trị triệt để. Phương pháp điều trị chỉ có tác dụng giảm viêm và vảy, làm chậm sự phát triển của các tế bào da và loại bỏ các mảng bám. Điều trị bệnh vẩy nến có ba loại:
Điều trị ngoài da
Kem và thuốc mỡ bôi trực tiếp lên da có tác dụng để giảm bệnh vẩy nến mức độ nhẹ đến trung bình.
Điều trị bệnh vẩy nến ngoài da bao gồm:
- Corticosteroid ngoài da
- Retinoids ngoài da
- Thuốc anthralin
- Chất tương tự vitamin D
- Axit salicylic
- Kem dưỡng ẩm
Thuốc tổng hợp
Những người bị bệnh vẩy nến từ trung bình đến nặng và những người không thích hợp với các loại điều trị khác, có thể cần sử dụng thuốc uống hoặc thuốc tiêm. Những loại thuốc này có tác dụng phụ nghiêm trọng nên bác sĩ thường kê đơn trong thời gian ngắn.
Những loại thuốc này bao gồm:
- Methotrexate
- Cyclosporine (Sandimmune)
- Sinh học
- Retinoids
Liệu pháp ánh sáng
Phương pháp này sử dụng tia cực tím (UV) hoặc ánh sáng tự nhiên để điều trị vẩy nến. Ánh sáng mặt trời sẽ giết chết các tế bào bạch cầu hoạt động quá mức đang tấn công các tế bào da khỏe mạnh và gây ra sự phát triển nhanh chóng của tế bào. Cả ánh sáng UVA và UVB đều hữu ích trong việc giảm các triệu chứng của bệnh vẩy nến nhẹ đến trung bình.
Hầu hết những người bị bệnh vẩy nến từ trung bình đến nặng sẽ được kết hợp các phương pháp điều trị để tăng hiệu quả giảm triệu chứng. Một số người sẽ điều trị cố định một phương pháp trong suốt cuộc đời của họ. Những người khác có thể cần phải thay đổi phương pháp điều trị nếu da ngừng phản ứng với những gì họ đang sử dụng.
Thuốc trị bệnh vẩy nến
Nếu bạn bị bệnh vẩy nến từ trung bình đến nặng hoặc nếu bệnh vẩy nến không có tác dụng với các phương pháp điều trị khác thì bác sĩ có thể xem xét thuốc uống hoặc thuốc tiêm.
Các loại thuốc uống và tiêm phổ biến nhất được sử dụng để điều trị bệnh vẩy nến bao gồm:
Sinh học
Nhóm thuốc này làm thay đổi hệ thống miễn dịch và ngăn ngừa sự tương tác giữa hệ thống miễn dịch và các tình trạng gây viêm. Những loại thuốc này được tiêm hoặc truyền qua đường tĩnh mạch (IV).
Retinoids
Retinoids làm giảm sản xuất tế bào da. Nhưng bạn sẽ có khả năng phụ thuốc nó vì khi ngừng sử dụng, các triệu chứng của bệnh vẩy nến có thể sẽ quay trở lại. Tác dụng phụ của loại thuốc này là rụng tóc và viêm môi.
Những người đang mang thai hoặc có thể mang thai trong vòng ba năm tới không nên dùng retinoids vì nguy cơ dị tật bẩm sinh có thể xảy ra.
Cyclosporine
Cyclosporine (Sandimmune) là loại thuốc ngăn chặn phản ứng của hệ miễn dịch làm giảm các triệu chứng của bệnh vẩy nến. Nhưng điều đó cũng có nghĩa hệ thống miễn dịch của bạn suy yếu đi và bạn sẽ bị bệnh dễ dàng hơn. Tác dụng phụ là gây ra các vấn đề về thận và huyết áp cao.
Methotrexate
Giống như cyclosporine, methotrexate ức chế hệ thống miễn dịch. Nó có thể gây ra tác dụng phụ ít hơn khi sử dụng ở liều thấp và nghiêm trọng nếu sử dụng trong thời gian dài. Tác dụng phụ nghiêm trọng bao gồm tổn thương gan, giảm sản xuất hồng cầu và bạch cầu.
Chế độ ăn uống cho người bị bệnh vẩy nến
Thực phẩm không thể chữa khỏi hay điều trị bệnh vẩy nến, nhưng một chế độ ăn uống lành mạnh có thể làm giảm các triệu chứng. Dưới đây là 5 cách thay đổi lối sống có thể giúp giảm bớt các triệu chứng của bệnh vẩy nến và giảm sự bùng phát:
Giảm cân
Nếu bạn thừa cân, giảm cân có thể làm giảm mức độ nghiêm trọng của tình trạng bệnh và làm cho phương pháp điều trị hiệu quả hơn. Dù bạn không xác định được việc giảm cân làm thay đổi tình trạng bệnh vẩy nến như thế nào, nhưng điều này vẫn tốt cho sức khỏe tổng thể của bạn.
Thực hiện chế độ ăn có lợi cho tim
Giảm lượng chất béo bão hòa có các sản phẩm động vật như thịt và sữa. Tăng lượng protein nạc có chứa axit béo omega-3, chẳng hạn như cá hồi, cá mòi và tôm. Nguồn thực vật giàu omega-3 bao gồm quả óc chó, hạt lanh và đậu nành.
Tránh thực phẩm kích hoạt
Bệnh vẩy nến gây viêm vậy nên tránh những thực phẩm gây viêm có thể giúp cải thiện các triệu chứng. Những thực phẩm này bao gồm:
- Thịt đỏ
- Đường tinh luyện
- Thực phẩm chế biến
- Sản phẩm sữa
Uống ít rượu
Uống rượu có thể làm tăng nguy cơ bùng phát. Cắt giảm hoặc bỏ hoàn toàn sẽ giúp ích cho bạn không chỉ trong việc điều trị bệnh vẩy nến mà còn tốt cho sức khỏe tổng thể.
Cân nhắc uống vitamin
Chế độ ăn giàu vitamin sẽ tốt hơn vitamin ở dạng thuốc viên. Tuy nhiên nếu ăn uống lành mạnh chưa đủ chất dinh dưỡng thì hãy xin ý kiến của bác sĩ để bổ sung thêm viên vitamin nhé.
Cách sống chung với bệnh vẩy nến
Cuộc sống với bệnh vẩy nến là một thách thức, nhưng nếu cách tiếp cận đúng đắn, bạn có thể giảm triệu chứng của bệnh và sống một cuộc sống khỏe mạnh, bình thường. Ba điều này sẽ giúp bạn đối phó với bệnh vẩy nến.
Chế độ ăn uống
Giảm cân và duy trì chế độ ăn uống lành mạnh có thể giúp giảm bớt các triệu chứng của bệnh vẩy nến. Một chế độ ăn giàu axit béo omega-3, ngũ cốc nguyên hạt và thực vật rất tốt cho bạn. Bạn cũng nên hạn chế thực phẩm có thể làm tăng tình trạng viêm như đường tinh chế, các sản phẩm từ sữa và thực phẩm chế biến.
Nhiều nghiên cứu cho rằng việc ăn trái cây và rau củ Nightshade có thể gây ra các triệu chứng bệnh vẩy nến. Trái cây và rau quả Nightshade bao gồm cà chua, khoai tây trắng, cà tím và các thực phẩm có nguồn gốc từ hạt tiêu như ớt bột và ớt cayenne.
Căng thẳng
Căng thẳng là một tác nhân góp phần gây ra bệnh vẩy nến. Học cách quản lý và đối phó với căng thẳng có thể giúp bạn giảm các cơn bùng phát và giảm bớt các triệu chứng. Hãy thử những điều sau để giảm căng thẳng:
- Ngồi thiền
- Viết nhật ký
- Thực hiện các bài tập thở
- Thực hành yoga
Sức khỏe cảm xúc
Những người bị bệnh vẩy nến có nhiều khả năng gặp phải các vấn đề trầm cảm và sự tự tin. Họ cảm thấy kém tự tin khi những đốm vảy xuất hiện trên da, đặc biệt là phụ nữ. Các chu kì liên tục khiến người bệnh mệt mỏi và bực bội.
Tất cả những vấn đề này đều dễ hiểu. Quan trọng là tìm ra cách để xử lý chúng. Bạn có thể tìm đến chuyên gia tư vấn tâm lý hoặc tham gia các buổi trị liệu nhóm cùng với những người cũng mắc phải tình trạng tương tự để được chia sẻ.
Bệnh vẩy nến và viêm khớp
Theo thống kê từ AAD và NPF có từ 30% đến 33% những người bị bệnh vẩy nến sẽ kèm theo viêm khớp vẩy nến.
Loại viêm khớp này gây ra sưng, đau và viêm ở các khớp bị ảnh hưởng. Nó thường bị nhầm với viêm xương khớp, viêm thấp khớp hoặc bệnh gút. Sự xuất hiện của các vùng da bị viêm, đỏ với các mảng bám thường giúp phân biệt loại viêm khớp vảy nến với các loại viêm khớp khác.
Viêm khớp vảy nến là một tình trạng mãn tính. Giống như bệnh vẩy nến, các triệu chứng của viêm khớp vẩy nến có thể xuất hiện và biến mất, xen kẽ giữa các đợt bùng phát và thuyên giảm. Viêm khớp vảy nến cũng có thể xuất hiện với các triệu chứng và vấn đề liên tục.
Tình trạng này thường ảnh hưởng đến khớp ở ngón tay hoặc ngón chân. Nó cũng có thể ảnh hưởng đến lưng dưới, cổ tay, đầu gối hoặc mắt cá chân.
Hầu hết những người bị viêm khớp vẩy nến đều có bệnh vẩy nến. Tuy nhiên, tình trạng này có thể xuất hiện mà không cần kèm theo bệnh vẩy nến. Hầu hết những trường hợp này đều do gia đình có thành viên đã có có tiền sử bệnh.
Phương pháp điều trị viêm khớp vẩy nến có thể làm giảm các triệu chứng, giảm đau và cải thiện khả năng vận động của khớp. Cũng giống như bệnh vẩy nến, giảm cân, duy trì chế độ ăn uống lành mạnh và tránh các tác nhân gây hại cũng có thể giúp giảm viêm khớp vẩy nến. Nếu bạn phát hiện mình gặp phải tình trạng này hãy điều trị sớm để giảm khả năng biến chứng nặng như làm tổn thương khớp.
Thống kê bệnh vẩy nến
Có khoảng 7,4 triệu người ở Việt Nam bị bệnh vẩy nến.
Bệnh vẩy nến có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi, nhưng hầu hết các chẩn đoán xảy ra ở tuổi trưởng thành. Độ tuổi trung bình khởi phát là từ 15 đến 35 tuổi. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), một số nghiên cứu ước tính rằng khoảng 75% các trường hợp bệnh vẩy nến được chẩn đoán trước tuổi 46. Một giai đoạn thứ hai là từ độ tuổi cuối 50 và đầu 60.
Theo WHO, đàn ông và phụ nữ đều chiếm tỉ lệ ảnh hưởng như nhau. Người da trắng thường gặp phải bệnh vẩy nến cao hơn. Những người da màu chiếm một tỷ lệ rất nhỏ.
Nếu có thành viên gia đình gặp tình trạng này thì nguy cơ phát triển bệnh vẩy nến sẽ cao hơn. Tuy nhiên, điều này không đúng trong một số trường hợp.
Khoảng 1/3 số người bị bệnh vẩy nến sẽ được chẩn đoán bị viêm khớp vẩy nến. Ngoài ra, những người bị bệnh vẩy nến có nhiều khả năng phát triển các tình trạng như:
- Tiểu đường tuýp 2
- Bệnh thận
- Bệnh tim
- Huyết áp cao
Nhiều nghiên cứu cho rằng bệnh vẩy nến đang trở nên phổ biến hơn. Điều này có thể do sự ô nhiễm môi trường, hệ miễn dịch có vấn đề và các tác nhân gây hại khác. Nhưng dù là gì đi nữa bạn cũng nên tự bảo vệ chính mình thoát khỏi căn bệnh này bằng cách thực hiện chế độ ăn uống hợp lý, kiểm soát cảm xúc và lối sống lành mạnh.
Hoài Phương
Hoài Phương - Biên tập biên viên chính thức tại Rockit Online. Trang chuyên chia sẻ các tin tức, sức khỏe, gia đình và những bí kíp làm đẹp hay cho mọi người. Hoài Phương rất mong quý độc giả hãy đóng góp ý kiến thông qua các bình luận của bài viết. Xin cảm ơn.
